De Sociaal Economische Raad (SER) werkt aan een adviesrapport over de oprukkende robotisering. Die heeft grote gevolgen voor de Nederlandse arbeidsmarkt.

Voorzitter Mariëtte Hamer van de Sociaal Economische Raad lichtte gisteravond een tipje van de sluier op in Zwarte Haan, waar zij de jaarlijkse Anita Andriesenlezing uitsprak. "We staan op een kruispunt."

Het is de vraag of er in de toekomst betaald werk zal zijn voor iedereen. "We weten het echt niet." Het Nederlandse bestel van sociale zekerheid en pensioen moet op de schop.

De robotisering geldt als de vierde industriële revolutie. Bij de voorgaande transities bleef er uiteindelijk voldoende werk voor iedereen. Maar de nieuwste omslag gaat vele malen sneller. Hamer: "Ik ben bang dat die in bepaalde sectoren gaat leiden tot minder werk. Dus: ja, daar is een herverdeling nodig."

Het doel van de SER, het samenwerkingsverband van werkgevers en werknemers, is een zo groot mogelijke arbeidsparticipatie. Daarom is Hamer niet direct voor proeven met een basisinkomen. "Ik ben bang dat je als je ons doel loslaat een grote groep gaat zweven. Zo van: laat maar." Liever kijkt ze naar manieren om van onbetaald werk betaald werk te maken.

De opkomst van de flexibele schil ("Iedereen wordt een beetje ibbel van het woord flexibel. Vroeger stond dat voor leuk, nu staat het voor iets dat je wordt afgenomen") en het groeiende leger zzp’ers zet veel systemen op de kop. Neem

het pensioenstelsel. Werknemers moeten langer doorwerken en willen dat ook best, zij het met een minder volle werkweek.

De SER is bezig met een advies voor een nieuw pensioensysteem dat transparanter is en waarmee werknemers zelf aan de knoppen kunnen draaien. Tijdens een periode van meerwerk meer pensioen opbouwen, en in slappere tijden minder. "Het huidige pensioenstelsel belooft veel, maar biedt uiteindelijk weinig. We moeten toe naar maatwerk. Heel nieuw, maar wij denken dat het kan."

Hamer was van de week te gast bij Startup Delta, het aanjaagteam van prins Constantijn. "Daar was duidelijk voelbaar dat we in twee werelden leven." De ene is die van de jonge, hoogopgeleide dertigers, die niet nadenken over een arbeidsongeschiktheidsverzekering of andere collectieve stelsels. De tweede is die van de lager en middelbaar opgeleiden, die vaker zuchten onder tijdelijke contracten en het geloof in een betere wereld aan het verliezen zijn.

Scholing en een leven lang leren moeten de kloof dichten. Een echt sociaaldemocratisch thema, vond Hamer. "Het is een nieuwe invulling van wat we vroeger de Verheffingsagenda noemden."

De tweedeling is volgens Hamer de grootste bedreiging van vandaag. "Het gevoel bij mensen dat hun kinderen het beter krijgen dan zijzelf is niet meer automatisch aanwezig. Dat maakt mensen ongerust over het land waarin ze opgroeien, met alle gevolgen van dien."

Bij de foto: Voorafgaand aan de lezing was er een korte herdenking bij het bankje op de zeedijk dat de naam draagt van Anita Andriesen. FOTO HOGE NOORDEN /JAAP SCHAAF