Sint Annaparochie, 24 december 2010

De ster van Sint Anne

Zeker tweehonderd leden van de Protestantse Gemeente in Sint Annaparochie zijn actief als ouderling, diaken of in een van de vele andere vrijwilligersfuncties in de kerk. Na de adventsdienst van afgelopen zondag poseerde ongeveer een derde van hen in het liturgisch centrum van de kerk. Op de preekstoel René Silvis, een van de vier voorgangers. Foto LC/Jan de Vries

HANS WILLEMS EN WIM SCHRIJVER
FOTO JAN DE VRIES


Dominee René Silvis geeft geloofsles aan een asielzoekster die van huis uit boeddhist is. Het contact is ontstaan door de aandacht die vanuit de Protestantse Gemeente van Sint Annaparochie wordt besteed aan het asielzoekerscentrum. Het is een van die kleine stapjes waarmee de kerk wat meer naar buiten treedt

"We waren hier nogal naar binnen gericht", zegt kerkenraadsvoorzitter Johan van Vaals, "en daar proberen we wat aan te doen." Dat er in deze kersttijd voor het eerst in de geschiedenis twee sterren branden op de Gideonkerk, is een mooi begin. En op de jaarlijkse kerstmarkt in het dorp werden twee weken geleden flyers van de kerk uitgedeeld met een uitnodiging om een van de kerstdiensten bij te wonen.

Sinte Anne in cijfers

De Protestantse Gemeente van Sint Annaparochie telt 1350 leden. Dat aantal daalt met ongeveer 2 procent per jaar. De zondagse kerkdiensten worden gemiddeld door 150 tot 200 mensen bezocht. Zeker 200 gemeenteleden doen op enigerlei wijze vrijwilligerswerk. Alleen al in het pastoraat (huis- en ziekenbezoek) zijn 70 mensen actief.

In 2011 verwacht de gemeente € 260.000 aan inkomsten. Per lid wordt in Sint Anne jaarlijks een bedrag van €165 betaald aan de kerk. Daarnaast komt er nog wat geld binnen aan verhuur en rente uit bezit in geld en pastorieën. Driekwart van het geld gaat op aan salariskosten van predikanten en kosters.

Protestants Sint Anne verschilt niet zoveel van andere plaatsen in Friesland. Sterker nog, het Bildtse dorp kan wel een beetje model staan voor de wijze waarop kerk en geloof anno 2010 in Friesland gestalte krijgen. Worstelend met vergrijzing en een geringe aantrekkingskracht op de leeftijdsgroepen tussen 15 en 45 jaar, houden kerkelijke gemeenten met opvallende taaiheid het hoofd boven water. Dankzij een leger aan vrijwilligers en gulle gevers. Maar het venster op de wereld raakt van al dat drukke gedoe wel eens wat beslagen.

Kansen

Gideonkerk, Sint AnnaparochieDominee Gerda Silvis-Andringa, de ene helft van het predikanten duo van Sint Anne, bevestigt dat beeld. "We hebben een actieve gemeente, maar als het erom gaat de betekenis van Gods liefde voor mensen ook buiten de eigen kring te laten doordringen, laten we nog veel kansen liggen."

Beloning

Protestantse dominees en bezoldigde evangelische voorgangers ontvangen een salaris dat min of meer gelijke pas houdt met het inkomen van een docent met een hbo-opleiding. In de Protestantse Kerk is sprake van een uniforme salarisregeling, in andere kerken hangt het salaris ook af van de grootte van de gemeente.

In de Rooms-Katholieke Kerk is het inkomen van geestelijken opvallend anders geregeld. Of je nu een kersverse priester bent, bisschop of kardinaal - de geestelijken krijgen allemaal net zo veel. Het gaat om pakweg het minimumloon. Een inwonende priester krijgt volgens de diocesane regelingen van 2010 € 966,14 netto per maand plus een toeslag van €150 voor functionele kosten.

"Een bisschop en ook de paus genieten in beginsel hetzelfde inkomen. Daar komen natuurlijk nog allerlei vergoedingen voor representatie en reiskosten bij. Ik neem aan dat de paus zijn vliegreizen niet zelf betaalt", zegt Leo van Uiden uit Sneek, vicaris-generaal van het bisdom Groningen-Leeuwarden.

De diaconie slaagt er nog het beste in om grenzen te doorbreken. In de weken voor kerst zamelen de gezamenlijke diaconieën in Het Bildt geld in om de minima een extraatje te bezorgen. Dit jaar leverde dat € 8500 op, waarmee 151 aanvragen worden gehonoreerd. Verder bekommeren veel kerkmensen zich om de bewoners van het asielzoekerscentrum, net als veel niet-kerkelijke inwoners van Sint Anne. Johan van Vaals typeert de gemeente als meelevend en pluriform, maar iets te veel naar binnen gericht. "We zijn een brede dorpskerk. Zoveel hoofden, zoveel zinnen. Daar probeer je als kerkenraad rekening mee te houden. Mensen van divers pluimage moeten zich bij ons thuis kunnen voelen."

Een lastige opgave, bekent Gerda Silvis. "Voor de een is er het vaste geloof in God, dat zich openbaart in het verlossende heilswerk van Jezus Christus. Voor anderen is God een kracht die schuil kan gaan in mensen. We leven in een tijd waarin mensen graag kiezen wat bij hen past. Voor tradities en gebaande paden loopt lang niet iedereen nog warm." "De kunst is om met elkaar in gesprek te blijven. In de groot-huisbezoeken die we in de verschillende wijken organiseren, dagen we elkaar uit om onder woorden te brengen van wat voor kerk we dromen. Heel waardevol om te zien wat voor ontmoetingen dat oplevert."

Zorgen maakt dominee Silvis zich vooral over de groep tussen 20 en 45 jaar. "Met kinderen en jongeren doen we aardig wat, maar de groep die druk is met studeren, gezin en werk is lastiger te benaderen. De zondag heeft dikwijls een heel andere invulling gekregen. We merken dat er wel behoefte is aan een of andere vorm van contact, maar hoe en wanneer is niet altijd duidelijk."

Toekomst

Van schulden maken houden ze niet in Sint Annaparochie. Toch teert de Protestantse Gemeente in de begroting voor 2011 zo'n € 8000 in. Dat bedrag wordt uit het potje voor groot onderhoud gehaald. "Dêrmei wurdt it probleem nei de takomst ferskood", erkent kerkrentmeester Teake Brandsma. Hoewel de gemeenteleden in Sint Anne gemiddeld genomen vrijgeviger zijn dan protestanten elders in de provincie, ziet het er op wat langere termijn niet rooskleurig uit. Brandsma: "De gemeente fergrizet en aldere gemeenteleden jouwe folle mear as jongere. Finansjeel wurdt it der dus net better op."

Toch kan het wel wat lijden. "Der is hjir noch nea wat oergongen om 'e sinten", stelt de oud-leraar nuchter vast. "En wy ha gjin skulden." Wat personeel betreft zit de gemeente zelfs wat ruim in het jasje. Landelijk geldt als richtlijn dat een gemeente duizend zielen moet tellen om een volledige dominee te kunnen betalen. Sint Anne heeft 1350 leden, maar twee volledige arbeidsplaatsen.

Rendement

Kerken kosten niet alleen het nodige, ze leveren ook wat op. In 2008 verscheen een zogenaamde Maatschappelijk Rendement Monitor van de kerken in Rotterdam. Samen besparen die de lokale overheid jaarlijks tussen de €110 miljoen en €133 miljoen, zo heeft het Institute for Mission Studies aan de Radboud Universiteit in Nijmegen berekend.

Het rendement geldt voor activiteiten voor mensen die geen lid zijn van een kerk. Het gaat om activiteiten op het terrein van psychosociale hulp, maatschappelijke zorg en hulpverlening. De kerken leveren ook een belangrijke bijdrage aan de integratie in de stad. Voor het leeuwendeel (84 procent) gaat het om opvang door kerkelijke vrijwilligers.

Van Harenskerk, Sint AnnaparochieEr zijn zelfs vier voorgangers, het al genoemde echtpaar René en Gerda Silvis, Henk Altelaar en jeugdpastor Koos Dijkshoorn. Alle vier werken parttime en twee doen ook werk voor de naburige gemeenten Sint Jacobiparochie en Vrouwenparochie. "Op de lange termyn sille wy it mei minder formaasje dwaan moatte", zegt kerkrentmeester Brandsma.

Zoals veel protestantse gemeenten in Friesland, zit Sint Annaparochie sinds de fusie van hervormden en gereformeerden met een overcapaciteit aan gebouwen. De monumentale (hervormde) Van Harenskerk (1683) wordt gebruikt voor bijzondere diensten rond de feestdagen, bij rouw en trouw en in de zomer, in de (gereformeerde) Gideonkerk vinden de reguliere samenkomsten plaats.

Met Alde Fryske Tsjerken wordt onderhandeld om de Van Harenskerk bij deze stichting onder te brengen. Brandsma: "Wy moatte der wol in breidsskat by leverje fan miskien wol 250.000 euro, mar foar de takomst fan de tsjerke is it in prima oplossing." De Van Harenskerk zal dan namelijk door de gemeente weer gehuurd kunnen worden voor bijzondere diensten. Naast kerkleden zullen ook andere inwoners van het dorp zich dan om het gebouw gaan bekommeren en er komt ruimte voor allerlei sociale en culturele activiteiten. "Sjoen de monumintale wearde fan it gebou, is dat fan grut belang."

Donaties

Aan het geefgedrag van kerkleden is redelijk nauwkeurig af te lezen van welke kerk zij lid zijn. Onderaan de ladder staan de rooms-katholieken, bovenaan overheersen met stip de evangelischen en stevig gereformeerden.

Rooms-katholieken gaven naast de collecten in 2007 gemiddeld € 14 voor de jaarlijkse actie Kerkbalans. Dat is inclusief alle niet-gevers, in totaal 56 procent. Wanneer de gemiddelde donatie van de gevers wordt berekend, dan komt deze op € 32 per jaar. Een stuk beter doen de leden van de Protestantse Kerk het. Daar gaf in 2008 ook niet meer dan 43 procent voor de kerk, maar hun gemiddelde donatie was € 225.

Deze bedragen steken schril af bij wat in de rechterflank van het gereformeerdendom wordt gegeven. Landelijke cijfers ontbreken, maar lokaal is het beeld dat het leeuwendeel van de leden vanzelfsprekend geeft. En royaal. Bedragen van minimaal € 100 per maand als 'vaste vrijwillige bijdrage' zijn heel gewoon.

Dat geldt ook voor evangelischen. Daar wordt het geven van 'tienden', zoals dat in de bijbel wordt genoemd, vaak letterlijk genomen. Een tiende van het netto inkomen gaat naar de kerk.

Actief

Preekstoel Van Harenskerk, Sint AnnaparochieOver de inzet van gemeenteleden is voorzitter Johan van Vaals zeer te spreken. "Je kunt kerk opvatten als het bezoeken van de zondagse diensten, maar als je alles eromheen overziet, is er eigenlijk enorm veel."

Het decembernummer van het kerkblad weerspiegelt dat. Van jeugdwerk tot vrouwengroep en van leerhuis tot diaconaat, het wemelt van de groepen en commissies. In de nationale bijbelweek waren er avond aan avond activiteiten, liefhebbers kunnen zich opgeven voor een kloosterweekend en twee keer per maand is er een avondgebed in de stijl van de oecumenische gemeenschap van lona (Schotland).

Kerkrentmeester Teake Brandsma en dominee Gerda Silvis bevestigen het beeld van een actieve gemeente: "We doen eigenlijk nooit vergeefs een beroep. Alleen in het pastoraat wordt het moeilijker vacatures vervuld te krijgen. We zijn hier op Het Bildt liever doeners dan praters en denkers."

Bron: Leeuwarder Courant
SNEON EN SNEIN