Ze zoeken het liefst de bebouwing op. Tussen de mensen, vaak op onverwachte plaatsen, brengen ransuilen de dag door.
HALBE HETTEMA
Geruisloos, met trage vleugelslag, vertrekken ze kort na zonsondergang van hun roestplaats. Ze scheren vlak boven het schuine dak en verdwijnen in de duisternis, op zoek naar voedsel.
Ransuilenonderzoeker Harry Wijnandts heeft een strategische plek opgezocht in een tuin in Sint Annaparochie. In een paar naaldbomen zit overdag een flinke groep uilen. Dat is al een jaar of twintig zo, volgens de bewoners van het huis.
's Ochtends heeft Wijnandts gepoogd de uilen te tellen. Hij kwam op 15. "Maar in het dichte groen van zo'n boom zie je ze niet allemaal", weet de onderzoeker.
Dat blijkt bij de observatie van het uitvliegen. Als ze een half uur na zonsondergang allemaal uitgevlogen zijn, zijn het er 24.
Het is voor het vijfde jaar achtereen dat het ransuilenonderzoek in Friesland loopt. Als ouddirecteur van Natuurmuseum Fryslân begon Wijnandts aan het project om de zogenoemde roestplaatsen in kaart te brengen, de bomen waar de uilen's winters de dagen doorbrengen.
Mooie biikomstigheid van het project is dat op deze manier veel mensen bij de natuur worden betrokken. Zo werken her en der in de provincie vogelwerkgroepen en jeugdvogelwachten mee aan de inventarisatie en kan iedereen een roestplaats melden.
Nu hij met pensioen is, gaat de bioloog gewoon door met het onderzoek. Het is voor hem ook een passie. Hij studeerde ooit af op onderzoek naar ransuilen.
Er zijn inmiddels in de provincie een kleine driehonderd roestplaatsen bekend. Daarvan zijn 150 continu bezet. "Ze zitten op de gekste plekken", zo vertelt Wijnandts, "vaak in buitenwiiken van steden of grote dorpen, maar ook middenin de dorpen zelf."
Een ritje langs onder andere Leeuwarden, Marsum en Stiens maakt dat duidelijk. Alleen al in Leeuwarden zijn zes roestplaatsen bekend.ln de wijk Aldlân zitten ze op verschillende plaatsen in hoge, dichte coniferen en sparren. Gewoon, bii mensen in de tuin.
Opmerkeliik is een locatie in het westen van de stad. Hier zitten er nog twee, opzichtig in een kale looÍboom. "Heel apart", volgens Wijnandts. "Normaal zitten ze in de loofbomen tot de bladeren vallen, Daarna zoeken ze de naaldbomen op."
In Marsum incasseert Wijnandts een tegenvaller. Van eengroepje hoge coniferen in een achtertuin zijn de meeste gekapt. In de ene boom die er nog staat, zit nog maar een ransuil. "Zonde", vindt de onderzoeker dat. Een op de fiets passerende dorpsbewoner heeft wel goed nieuws. Een eindje verderop, in een sparretje van niks, zit een vijftal.
Ze zitten op de gekste plekken |
Het valt op dat de meeste roestbomen op amper 50 meter van de bebouwing staan. Wijnandts heeft er wel een verklaring voor. De vogels voelen zich er veilig. Een natuurlijke vijand als de havik zal zich hier niet gauw laten zien.
Dat de meeste ransuilen boven de lijn Lemmer Dokkum zitten, heeft hier volgens de onderzoeker ook mee te maken. Er komt nog bij dat in bosrijke gebieden de bosuil in opkomst is. In oostelijk Friesland verdriift die de ransuilen uit hun territoria.
Nu de inventarisatie voor het vijfde jaarloopt, blijkt dat het derde jaar het beste was. Toen werden er meer dan 1600 ransuilen geteld. Deze winter zullen het er minder zijn, verwacht Wijnandts. Het is een slecht muizenjaar geweest, met als gevolg dat de vogels minder jongen hebben grootgebracht.
Dat de ransuilen voor een groot deel aangewezen zijn op muizen, blijkt uit analyses van de braakballen die Wijnandts op verschillende roestplaatsen verzamelt. In het kleigebied bestaat het voedsel zelfs voor 90 tot 95 procent uit veldmuizen.
Het menu bestaat voor de rest uit andere muizensoorten, met eens een zangvogeltje tussendoor. Een ransuil is in staat een slapende mees, vink of mus zo van een tak te plukken. Dat zou je niet zeggen als zo'n uil even vredig als roerloos een hele dag in een roestboom zit te slapen.
Meldingen van roestplaatsen:
harry.wijnandts@xs4all.nl of j.d.jonglc@home.nl
>> www.natuurmuseumfryslan.nl
(Klik op het kaartje voor een grotere afbeelding)
