Aan de Middelweg Oost in Sint-Annaparochie lijkt niks veranderd. Toch zijn er acht woningen vervangen door nieuw-bouw.

De nieuwkomers zijn groter en iets rijker gedetailleerd, maar de sfeer is gebleven. Architectenbureau Martini uit Groningen heeft ze voor corporatie Wonen Noordwest Friesland ontworpen.

Leefbaarheid scoort hoog tegenwoordig. Er zitten veel aspecten aan; een belangrijke is de sfeer in een buurt of een straat. Als deze goed is wordt bij vervangende nieuwbouw steeds beter nagedacht over het vasthouden van het karakter. Het gaat niet vanzelf en toch moet het vanzelfsprekend worden.

Neem Sint-Annaparochie. Toen ik een jaar geleden de hoofdplaats van Het Bildt vanaf het oosten binnen reed, zag ik tot mijn schrik een groot gat in de sfeervolle bebouwing van de Middelweg Oost. Twaalf van de 22 volkswoningen bleken er gesloopt, waarvan vier aan het Negenmorgenspad.

De vriendelijke woningen stonden daar al sinds mensenheugenis, mooi in het gelid en in de schaduw van forse kastanjes. Als ik er langs kwam, dacht ik: heel goed, arbeiders op de eerste rang, bijna zo mooi als die aan de vaart van de Stadhoudersweg. Maar nu was er plots een gat in de bebouwing. De corporatie verzekerde mij dat het met de geplande nieuwbouw wel goed zou komen.

De twaalf afgebroken oude twee-onder-een-kapwoningen behoorden tot de vroegste woningwetwoningen van Het Bildt. Ze dateerden uit 1919. Roodstenen huisjes met gevarieerde keukenuitbouwtjes, om en om topgevels aan de voorkant en oranjegedekte daken. Van hetzelfde kleine maar vrolijke type staan er nog acht aan de Van Wijngaardenstraat in Sint-Jacobiparochie.

Bij de vernieuwingsslag is de gelegenheid te baat genomen om de formaten flink op te rekken tot gezinswoningen naar de huidige wensen voor wooncomfort. Bovendien is voor de hoofdvorm, materialen en detailleringen gekeken naar wat hier stond. Door aan te haken bij het verleden is er prettige continuïteit van de geschiedenis bereikt.

Zo zijn ze opgetrokken van helderrode baksteen en zijn de kappen gedekt met oranjerode pannen. Voorts is het thema van de uitgebouwde topgevel in het midden overgenomen voor alle dubbele woningen. Ze bieden op de verdieping nogal wat meer ruimte, maar geven de woningen ook extra smoel.

De oude woningen hadden de deuren aan de achterkant, de nieuwe kregen ze in de zijgevels. Ze zijn bovendien op een aparte wijze geaccentueerd. Met luifeltjes die beter meer gedekte kleuren hadden kunnen krijgen en met siermetselwerk.

Een paar jaar geleden zag ik bij de nieuwe kerk De Graankorrel in Harkstede ten oosten van Groningen voor het eerst kartelige baksteen toegepast. Het leken doormidden geslagen streng-persstenen met van die gaten. Halve gaten worden kartels en ze kunnen in banen en velden levendige patronen in muurwerk opleveren.

In de nieuwe woningen aan de Middellaan Oost vrolijken ze het muurwerk op. Niet alleen als een accentband rond de ingangen, maar ook als plint voor het metselwerk en in banen en vakken langs de vensters en zelfs tussen de puien en de deuren in de achtergevel. Ook de levensloopbestendige woningen aan het Negenmorgenspad hebben deze metselverrijkingen. Omdat deze aan de achterzijde een flinke uitbouw kregen met slaapkamer op de begane grond, ontvingen ze in de voorgevels geen geveltoppen.

De nieuwe woningen zijn sympathiek en er is rekening gehouden met de gelouterde omgeving, waarin ze als vanzelfsprekend passen. Door de plastische baksteen in het gewone muurwerk te vlechten zijn de gevels fijn genuanceerd. Zonder opzettelijke mooimakerij is toch vormrijkdom bereikt. Zo zien we dat graag in Friesland.