Oflopene dînsdeg waar ik met Friuliërs, Sardijnen en Ladiniërs op stap. De Nederlânse Ambassade had foor deuze sprekers fan Italiaanse minderhydstalen ’n fierdaags programma opsteld om Frysland en ’t Frys, en de feule ândere talen in ôns prevînsy, te bestuderen. Ik hoor ’t keer op keer: Frysland het ’t soa goed foornander. Dat worre je gewaar at je in kôntakt komme met búttenlanders. ’n Utwisseling ferbreedt de blik, kweekt empathy en sorgt foor ’n beter bewustwezen over je aigen plak in de wereld en dat fan de ânder.
Gerard de Jong
Op ’t selde momint gooide LC-hoofdredakteur Sander Warmerdam ’n bêste steen in de fiver. In ’n rede over de toekomst fan de sjoernalistyk in Frysland saai hij dat ’t brúkken fan Frys in de media mînsen die’t gyn Frys kinne búttenslút. Syn mim kon Omrop Fryslân niet folge, en Warmerdam wort wel ’s toebeten ‘gjin echte Fries’ te wezen. Hij waarskout foor ‘parallelle’ samenlevings, ’n Frise en ’n Nederlânse.
Warmerdam wil dat wij ‘rekening houden met elkaar’ en plait foor ‘inclusie’. Der kin gyneen op teugen weze. Dos wringt ’t, en dat waar an de reäksys ok te merken. Want ’t
wort problematys at je leze dat Warmerdam ’t Frys en streektalen as bútten-slúttend beskout.
In syn rede gooit Warmerdam nasjonalisten en mînsen die’t foor ’t Frys en ândere minderhydstalen opkomme op een hoop. Met ’n karikatuur – ‘De Friese Garde verdedigt het grondgebied met zwaard en hellebaard tegen de buitenstaanders, in rood-wit-blauw uniform met een pompeblêd op de baret’ – wort ’n hele groep betrokken mînsen ferdocht maakt, die’t hur insette foor de aigen taal maar feer blive fan elk brún gedachtegoed. Loof mij, de Italianen waren hier niet om te leren hoe’t se thús beter ’n nasjonalistise aginda útfoere kinne.
In syn fizy op de toekomst fan ’t Frise medialandskap is foor ’t Frys amper plak, en ‘de focus van de Omrop op het behoud van de taal houdt journalistieke vernieuwing tegen’. Wij mâge fan Warmerdam wel geniete fan Frise kûnst as fan Laverman, Hettinga en Obe Postma, maar ’t Frys sou bútten de nijsfoorsiening blive motte. Toe maar.
Taal is gyn wapenstok |
In ’n sônde demokrasy is ’t de plicht fan de meerderhyd – de Nederlânstaligen, soa’t Warmerdam sels sait – om rúmhartig sorg te dragen foor de minderhyd(-stalen), niet ânsom. ’n Dominant Nederlâns medialandskap in Frysland is niet inklússyf en gyn juste ôfspigeling fan de siel fan deuze prevînsy.
Taal is gyn wapenstok, maar ’n ferbiner. Alleen deur alle kleuren sien te laten kweke je empathy, begryp en ferbrede je de blik. Dat is werklik ‘rekening houden met elkaar’.
