Hans Suss transformeerde een lapje rommelige grond naast zijn huis op de Oudebildtdijk eigenhandig tot een waar tuinparadijsje. Jarenlang betaalde hij Wetterskip Fryslân een paar tientjes huur voor de grond. Die verhoogt het bedrag nu opeens met 1600 procent. "Zijn ze nou helemaal van de pot gerukt?"

Elizabeth Vogelzang

Hij heeft het slingergazon net weer strak gemaaid. De appel- en pruimenbomen staan er puik bij, net als de klapbessen en kruisbessen opgefrist door het welkome regenwater. In de borders wuiven de seringen in de Bildtse wind. Hans Suss stapt trots door zijn hof, pal naast zijn dijkhuisje aan de Oudebildtdijk in Westhoek.

"Bedenk je even, toen we hier kwamen wonen in 1994 was het een grote woestenij", gebaart hij om zich heen. In dik 25 jaar toverde Suss, die voor de liefde vanuit het Gooi naar het Bildt kwam, een rafelige overhoek op de oude zeekering om tot een sierlijke bloementuin. Met instemming van de eigenaar Wetterskip Fryslân die in die beginjaren 25 gulden vroeg voor het gebruik van 460 vierkante meter talud.

Het lapje waar hij zo van geniet, breekt hem nu zuur op. Suss gooit de brief die hij vorige maand van Wetterskip Fryslân kreeg op de tuintafel. "Je gelooft het niet." Onderwerp van het schrijven: Verhoging huurprijs. De waterschapsjurist begint in de brief over een huurovereenkomst uit 1994. Die gaat over het gebruik van een gedeelte van de Oudebildtdijk, aanliggend aan het erf en woning van Suss, die hij gebruikt als erf en tuin.

De huurprijs die destijds is afgesproken, zo gaat de brief verder, was gebaseerd op het gebruik als berm en als agrarische grond en daarom niet in overeenstemming met het huidige gebruik en niet marktconform. De jurist schrijft: 'Dit is de reden dat de huurprijs is herzien en met ingang van dit jaar is bepaald op 855 euro per jaar.' En dan nog: 'Wij realiseren ons dat dit een aanzienlijke verhoging betreft, daarom zullen wij de huur stapsgewijs verhogen.' De stijging wordt over vijf jaar uitgesmeerd.

Pats, de huidige huurprijs van 50 euro wordt in een klap met 1600 procent verhoogd. Suss wist niet wat hij las. "Zijn ze nou helemaal van de pot gerukt?" Hij schakelde Kees Atema uit Minnertsga in van stichting Bok. Die verleent juridische en administratieve hulp en schreef voor Suss een protest op poten naar het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân.

Suss is best bereid om iets meer te betalen dan de 50 euro aan huur die de laatste twintig jaar ongewijzigd gold. 'Maar dit is buitenproportioneel en onaanvaardbaar', zo schrijft gemachtigde Atema. Hij betoogt verder dat het waterschap als eigenaar en beheerder van de dijkgrond al jaren - naast de inning van pachtpenningen - profiteert van de inzet van Suss. Hij onderhoudt de dijk, niet het waterschap.

Atema laat er een rekensommetje op los en vordert voor de 28 jaar dat Suss de grond

onder zijn hoede heeft 1500 euro als jaarlijkse vrijwilligersbijdrage. Het Wetterskip zou de Westhoeker met terugwerkende kracht 42.000 euro moeten betalen als beheerder van de dijk. 'Als dat gebeurt dan zal Suss de huurverhoging in heroverweging nemen', schrijft Atema.

Suss is niet de enige voor wie hij de strijd aangaat met het bestuursorgaan. De afgelopen jaren kregen diverse dijkbewoners brieven van het waterschap. Zo ook Lucy Homan die verderop aan de Oudebildtdijk woont in Sint Jacobiparochie. Zij kreeg in 2017 brieven over nieuwe huur voor pachtgrond. Ook voor haar klom Atema in de pen.

"Het zijn lepe spelletjes die gespeeld worden. Ze zijn gewoon op geld uit", zegt Homan. In de dikke veertig jaar die ze woont in het dijkhuis betaalde ze jaarlijks 60 euro als canon, voor de erfpachtgrond onder haar huis en dat van het buurhuisje - waar eerst haar schoonmoeder woonde en waarin ze nu een Bed & Breakfast runt. Voor de tuin rondom beide huizen betaalde ze nooit een cent huur. Die grond kreeg ze na een ruilverkaveling met een buurboer. Ze bouwde er met toestemming van het waterschap en de gemeente een atelier op en een grote bomenrij.

"Tot het waterschap zei dat het contract was afgelopen en dat ik een nieuw contract moest afsluiten. Daar ben ik toen ingestonken." De tweede canon bedroeg een kleine 1400 euro per jaar. "Zou ik dat niet doen, dan zou alles er hier af moeten", wijst Homan door haar keukenraam naar een paradijselijke tuin met hokjes en een atelier.

Uiteindelijk heeft ze een betalingsregeling getroffen, met een stapsgewijze ophoging in vijf jaar. Inmiddels betaalt ze de volle mep. Het voelt als chantage, zegt ze. "Ik ga dit niet opgeven. Mijn hele ziel en zaligheid heb ik er ingelegd. Ik woon hier 47 jaar, die tuin hoort bij mijn leven." En dus betaalt ze. "Ze zouden míj moeten betalen. Ik heb de boel al die jaren keurig onderhouden." Dat Suss de brieven krijgt die Homan vijf jaar geleden kreeg, verbaast de dijkbewoners niet. "Het lijkt of ze steeds iemand anders eruit pikken, zodat de hele buurt niet in actie komt en een proces aangaat."

Wetterskip Fryslân: 'Eerlijk voor iedereen'

Nynke Bout, woordvoerder van Wetterskip Fryslân, legt uit wat de gedachte is achter de huurverhoging. Ze zegt dat het waterschap als professionele overheid nou eenmaal marktconform moet en wil handelen. "Wy kinne net de iene ynwenner foarlûke op de oare." Bewoners betalen soms ook huur voor grond van de gemeente of de provincie. Het waterschap wil in dezelfde lijn handelen als die overheden. "It is net earlik om dy ferskillen yn stân te hâlden."

Bout zegt dat er nu vaak sprake is van afspraken die zijn gemaakt in voormalige kleine waterschappen die zijn opgegaan in het nieuwe provinciale Wetterskip Fryslân. Dat maakt dat de verschillen in prijs soms groot zijn. "It pakt soms foar minsken heger út, dêrom treffe we ek in reedlike oergongsregeling. In yngroeimodel, sadat de hier stadich oprint."

Wetterskip Fryslân pakt de verhoging stukje bij beetje aan en stuurt bewust niet in één keer alle bewoners van de Oudebildtdijk een brief. "Yn hiel Fryslân hawwe we in soad eigendom dat we ferhiere. Om it wurk behapber te hâlden foar ús minsken dogge we it yn stikjes."