Dit jaar vieren de inwoners van de gemeente 't Bildt het 500-jarig bestaan. De Bildtse taal is onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van het Bildt. Klaas Dankert over de geschiedenis van 't Bildt en de Bildtse taal: 'Het bijzondere aan het Bildts is in mijn optiek dat het nog een springlevend overblijfsel is van de inpoldering, nu 500 jaar geleden. George van Saksen had een contract gesloten met de broers Dirk, Floris en jacob van Wijngaarden en Thopmas Beuckelaar, schoonzoon van Floris. Deze Zuid-Hollandse heren moesten het buitendijkse land in de mond van de oude Middelzee inpolderen door in één zomer een dijk van ongeveer 16 kilometer aan te leggen. In 1505 is deze dijk door arbeiders vooral uit Zuid-Holland en Zeeland helemaal met 'skop en pipegaal' aangelegd. De taal van deze mannen met invloeden van het Fries van de mensen op het aangrenzende 'oude land' werd het Bildts. Er zijn op het Bildt nog altijd bepaalde woorden die je verder alleen in Zuid-Holland hoort.'

Springlevend

Volgens Klaas Dankert is 't Bildts nog springlevend: 'In veel gezinnen op 't Bildt, op straat en in de winkels wordt nog regelmatig Bildts gesproken. Dat geldt uiteraard voor het oorspronkelijke Bildt. In 1984 is Minnertsga bij de gemeente 't Bildt gekomen en de mensen daar blijven gewoon Fries praten.'

De oud-burgemeester van 't Bildt heeft van jongs af aan altijd zowel Fries als Bildts gesproken. 't Bildts is niet zijn moedertaal, maar z'n 'haitetaal'. Vader Dankert kwam van 't Bildt en moeder uit Berlikum. In huis was Fries de voertaal, maar op het land en op het schoolplein werd Bildts gesproken.
Als Klaas met z'n vrienden na schooltijd thuiskwam riep hij bij de achterdeur tegen zijn moeder: 'Mem, meie wy yn 't bûthús boartsje?' Als mem dan bevestigend antwoordde, draaide de jonge Dankert zich om en zei tegen zijn Bildtse kameraden"'Kom jonges, wy gaan in 't koehús speulen!'
Hoeveel jongens er in 2005 nog in het 'koehús speule' of anders gezegd hoeveel procent van de Bilkerts nog Bildts praten weet Dankert niet precies. In 2000 is er ter gelegenheid van een congres over streektalen uitgezocht hoeveel schoolkinderen Bildtstalig waren. Dat percentage verschilde nogal van school tot school. Van 14% tot 42%, gemiddeld dus zo'n 27% Bildtpraters.

Bedreigingen

De grootste bedreigingen van 't Bildts zijn volgens Klaas Dankert de mobiliteit van de mensen en de invloed van het Hollands en het Engels. 'Ik sêg wel 's foor de grap 'die mingde huweliken binnen op 'n duur de doadsteek foor 't Bildts,' aldus Dankert. Toch is er nog voldoende vitaliteit wat het gebruiken van de Bildtse taal betreft. Klaas Dankert over het gebruik van de streektaal in het onderwijs, de literatuur en de media"'Op scholen wordt in de uren, die voor Fries op het rooster staan, ook aandacht gegeven aan 't Bildts. Er is een commissie 'Bildts', 'meertaligheid' heet die groep nu, die veel werk verzet om lesboekjes en andere leermiddelen beschikbaar te stellen. Er wordt dus op scholen geregeld aandacht besteed aan 't Bildts. Een probleem is wel, dat er niet zoveel leerkrachten zijn die van 'huus út' Bildts praten. Ook in de literatuur is 't Bildts nog een levende taal. Er zijn in de loop der jaren heel wat boeken en gedichtenbundels in 't Bildts verschenen, voor jong en oud. Wat dat betreft is het niet alleen een taal voor 'op 'e dyk'. Een aantal jaren geleden is ter gelegenheid van een jubileum van de Stichting Ôns Bildt, de Bildtse Revu opgevoerd. Dat werd een allemachtig groot succes, waar veel Bilkerts 'ainefel' van kregen.

De Bildtse Post heeft iedere week verschillende artikelen en andere bijdragen in 't Bildts. Radio Eenhoorn heeft als lokale omroep vaste rubrieken in de Bildtse taal. In de bibliotheek in St. Annaparochie is ook 't Bildts Dokumintasy Sintrum gevestigd. En de meeste toneelverenigingen brengen op hun jaarlijkse uitvoering een Bildts of een in het Bildts vertaald stuk op de planken.'

Bildtse bijbel

Klaas Dankert, die van 1989 tot 2002 de eerste burger op 't bildt was, over het gebruiken van de bildtse taal in het openbaar bestuur: 'Toen ik nog burgemeester op 't bildt was hadden we een volledig Bildtstalig college en praatten op een stuk of twee, drie na alle raadsleden Bildts en Fries. Wel gaan de Bilkerts op een hele nuchtere manier om met het Bildts. Zo wilde het gemeentebestuur jaren geleden alle bestaande straatnaamborjes voor zover nodig vervangen door Bildtse bordjes. Maar de bewoners vonden dat maar geldverslinden en het plan is niet doorgegaan.'
Hoewel Klaas Dankert niet geregeld in de kerk komt, is zijn indruk dat het Bildts 'niet 'n fast plakky op 'e preekstoel' heeft. Een bijbel in het Bildts is er niet, maar Dankert is er van overtuigd, dat verscheidene Bilkerts,

die als ze achter de pet met een Hogere communiceren, dat in hun eigen streektaal doen. Trouwens het in 1996 door de Fryske Akademy uitgegeven woordenboek van het Bildts zou je wat Dankert betreft best een Bildtse bijbel kunnen noemen.
Tot slot nog één vraag aan Klaas Dankert over zijn 'haitetaal'. Wat zou er verloren gaan als er geen Bildts meer gesproken wordt? 'Dat zou de ergste verarming zijn die je bedenken kunt, immers het meest eigene aan 't Bildt is zijn taal. die ademt het aard en het wezen van de Bilkerts. Zonder 't Bildts is 't Bildt 't Bildt niet meer! 't Geeft de Bilkerts ook iets aparts dat wat extra's geeft aan dit hoekje van Fryslân. Ik voel mij een rijk mens, dat ik dat extra's ervaren kan doordat ik dat Bildts verstaan en invoelen kan.'

Bron: Friesland Post