Interview door Henk van der Veer (FRIESLAND POST) met Klaas Dankert

1.      Wêrin onderskiedt It Bildts him fan de oare talen yn Fryslân?

’t Bysondere an ’t Bildts is in myn ogen dat ‘t ’n nag springlevend overbliifsel is fan ‘e inpoldering, toekem jaar 500 jaar leden. George fan Saksen had ’n kontrakt sloaten met ‘e broers Dirk, Floris, en Jacob fan Wijngaarden, en Thomas Beukelaar, skoanseun fan Floris. Deuze Súd-Hollânse Heren mosten ’t búttendyks lând in ‘e mônd fan ‘e ouwe Middelsee inpoldere deur in een seumer ’n dyk fan soawat 16 kilometer an te lêgen. In 1505 is deuze dyk deur erbaaiers fooral út Súd-Holland en Seeland helendal met "skop en pipegaal" anlaid. De taal fan deuze mannen met infloeden fan ’t Fries fan ‘e mînsen op ’t anpalend "oudlând" worde ’t Bildts, dat wy nou 500 jaar later nag prate. D’r binne in ’t Bildts nag altiten bepaalde woorden die’t je allenig in Súd-Hollând teugen komme.

2.    Hoe fitaal is de Bildtske taal? Soene Jo wat sizze wolle oer it Bildts:

      1. Yn it deistich libben

        2. ’t Bildts is nag springlevend. In ‘n prot húshouwings op ’t Bildt, op ‘e dyk en in ‘e winkels wort nag faak Bildts praten. Dut geldt fansels alleen foor ’t oorspronkelike Bildt. In 1984 is Minnertsgea bij ’t Bildt kommen en de mînsen dêr ferbreke hur fansels niet, sij blive gewoan Fries praten.

      2. Yn it ûnderwiis

        3. Op ‘e skoalen wordt in ‘e uren, die’t foor Fries bedoeld binne, ok andacht geven an ’t Bildts. D’r is ’n kemissy "Bildts" – de kemmissy hyt nou "meertalighyd" - die’t ’n prot werk ferset om lesboekys en andere leermiddels beskikber te stellen. D’r wort dus op ‘e skoalen geregeld andacht besteed an ’t Bildts. ’n Probleem is wel, dat der niet soafeul onderwizers binne die’t fan huus út Bildts prate.

      3. Yn de literatuer

        4. D’r binne soa deur de jaren heel wat boeken en gedichtebundels in ’t Bildts ferskenen, foor jong en oud. Wat dat betreft is ’t niet allenig ’n taal foor op ‘e dyk; ok in ‘e literatuur binne der pronkstikkys beskikber.

        ’n Paar jaar leden is bij gelegenhyd fan ‘n jubileum fan Stichting Ôns Bildt de Bildtse revu opfoerd. Dat waar ’n allemachtig groat sukses der’t ’n prot Bilkerts ainefel fan kregen.

        Ok binne d’r op ’t Bildt ferskillende muzykgroepys en sangers, die’t fersys in ‘t Bildts make en ok hore late. Dink maar ’s an ‘e "gaitekeesmezyk" fan ‘e Feetwarmers. De lêste keer bij "Liet" waren der twee deelnimmers die’t hur bijdrage in ’t Bildts na foren brochten.

      4. Yn de media ( kranten, radio, ynternet)

        5. De Bildtse Post het alle weken ferskillende artikels en andere bijdragen in ’t Bildts. Radio Eenhoorn het as lokale omroep faste rubriken in ‘e Bildtse taal. In ‘e bibletheek in St.-Anne is ok ‘t Bildts Dokumintasy Sintrum festigd. En de meeste teneelferenings bringe op hur jaarlikse útfoering ’n Bildts of ’n in ’t Bildts fertaald teneelstik.

      5. Is der in soarte fan Bildtse Beweging?

        6. Wis en waarachtig! Stichting Ôns Bildt set ‘m al jaren in foor ’t beforderen fan ‘e Bildtse taal en ’t hoeden en noeden fan ’t Bildts aigene. Deuze Stichting geeft geregeld boeken en andere saken in ’t Bildts út. En fansels sit Stichting Ôns Bildt op ’t finketou at ‘e belangen fan ’t Bildts in ’t geding binne. De Stichting geeft kursussen Bildts foor Bildtstaligen en niet-Bildtstaligen en 'n kursus Bildtse geskidenis. Hiermet befordert de stichting 't brúkken fan en 't skriven in 't Bildts. Je kinne de stichting bekike op: www.stichtingonsbildt.nl.

      6. Bildts en religy? ( is de bibel ek fertaald yn it Bildts )

        7. Ik kom niet geregeld in ‘e kerk maar myn indruk is dat ’t Bildts niet ’n fast plakky op ‘e spreekstoel het. Bij myn weten is der ok niet een Bildtse bibel. Wel bin ik der wis fan, dat ferskaidene Bilkerts, die’t at se achter de pet met ’e Hogere kommunisere dat in hur aigen streektaal doen.

        De Fryske Akademy het in 1996 ’n mâns woordeboek fan ‘t Bildts útgeven. Dat souwen je ok ’n Bildtse bibel noeme kinne. Dermet is fooral deur ’t werk fan Hotze Sytses Buwalda ‘t skreven Bildts fastlaid en weet elkeneen hoe’t ’t Bildts skreven worre mot. De Fryske Akademy het trouwens wete laten, dat ’t woordeboek útferkocht is.

      7. Yn it iepenbier bestjoer?

        8. Doe’t ik nag burgemeester op ’t Bildt waar hadden wy ’n helendal Bildtstalig kelezy en praatten op ’n stik of twee, drie na alle raadsleden Bildts in ‘e raadsfergadering. De gemeente het fansels ok ’n belaidsnota Bildts en Frysk. Wel gane de Bilkerts op ’n hele nochtere menier om met ’t Bildts. Soa wou ’t gemeentebestuur jaren leden alle bestaande straatnaambordsys foor soafeer noadig ferfange deur Bildtse bordsys. Maar de anweunenden fonnen dat maar geldfergriemen en ’t plan is niet deurgaan.

      3.     Binne der sifers oer it oantal Bildtspraters? Sa ja, hawwe Jo dy foar mij?

      Bij myn weten binne d’r gyn sifers over hoefeul persint fan ‘e inweuners fan ’t Bildt ok Bildts praat. Wel is d’r in 2000 bij gelegenhyd fan ’n kongres over streektalen útsocht hoefeul fan ‘e skoalkines Bildtstalig waren. Dat persintaazje ferskilde nagal fan skoal tot skoal. De hoogste waar 42 % bildtstalig en de leegste 14%. Gemiddeld laai ’t persintaazje op soa’n 27%.

      4.      Wat soe der ferlern gean as der gjin Bildts mear praten wurdt?

      Dat sou de slimste feraarming weze die’t je bedinke kinne, ommers ’t meest aigene an ’t Bildt is syn taal. Die ademt ’t aard en ’t wezen fan ‘e Bilkerts. Sonder ’t Bildts is ’t Bildt ’t Bildt niet meer! ’t Geeft ‘e Bilkerts ok wat aparts dat wat ekstra’s geeft an dut hoeky fan Friesland. Ik foel my ’n ryk man, dat ik dat ekstra’s erfare kin deurdat ik dat Bildts ferstaan en infoele kin

      5.       Wat is de status fan it Bildts?

      ’t Bildts mot ’t niet hè fan ‘n offisjele status maar fan ‘t fait dat ‘t ‘n springlevende taal is der’t ’n prot mînsen hur gefoelens ’t bêste in útdrukke kinne.

      6.       Wat is Jo persoanlike relaasje mei it Bildts?

      ’t Bildts is de taal fan myn hait. Myn mim kwam út Belkum, dus in ‘e huus praatten wy fries maar op ‘t lând en op ’t skoalplain praatten wy Bildts. At ik met ’n paar kammeraden na skoaltyd thús kwam riep ik deur de achterdeur teugen ôns mim: "Mem, meije wy yn ’t bûthús boartsje?" Dan draaide ik my om en saai teugen myn kammeraden: "Kom jonges, wy gaan in ’t koehús speulen!" Ik fyn ’t echt fan belang súnnig te wezen op ’t Bildts.

      ’t Bildts past ok helendal bij ’t aard en de ôfkomst fan ‘e Bilkerts. ’t Is ’n taal fan erbaaiers en fissers. Foor freemden klinkt ’t Bildts nagal rou en plat. Maar ’n Bilkert mot niks hè fan poeha en ferbeelding en sait rechtút wat-y d’r fan dinkt. Soa is ’t Bildts ok.

      7.       Wat is de grutste bedriging fan it Bildts?

      De groatere beweeglikhyd fan ‘e mînsen en de infloed fan ’t Hollâns en ’t Ingels. Ik sêg wel ’s foor de grap: "Die mingde huwliken binne op ’n duur de doadsteek foor ’t Bildts."

      8.       Binne der neist Jo nòch mear BF’ers ( Bekinde Friezen) dy’t it Bildts prate?

      De bekindste op ’t momint is Anita Andriesen, dink ik.

      9.       Wat moat der dien wurde om it Bildts te promoaten?

      "t Mot gewoan blive, dat de meeste mînsen op ’t Bildt hur aigen taal brúkke. Derbij kin ’t helpe dat ‘t in ‘e ferskillende media ok gewoan bliift, dat ’n Bilkert Bildts praat.

      10.      Wat is foar Jo it moaiste dat yn it Bildts skreaun is? Mei ik dy poëzy/proaza fan Jo?

      ’n Wel wat dateerd fersy: "’n Bilkert bin ‘k in hart en nieren" fan Thys Polstra geeft na myn gefoel altyd nag presys an wat ’n prot Bilkerts bij ’t Bildts en ’t Bildt foele. Fan Arjen Dijkstra het de stichting Ôns Bildt in 1992 ’n bundeltsy gedichten útgeven: "Om soa maar te sêgen". Der staan skitterende gedichten in, ’n foorbeeld: "Kloete" hè ‘k overtypt.